Uitstel van vertrek voor amv's zonder terugkeerbesluit (2024)

De Staatssecretaris heeft de Tweede Kamer op 20 december 2021 in een brief laten weten dat zij een vorm van uitstel van vertrek wil gaan verlenen aan alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s) van wie de asielaanvraag is afgewezen, maar waarbij nog onderzocht wordt of er adequate opvang voor betrokkene aanwezig is in het land van herkomst.

Arrest TQ - HvJEU 14 jan 2021
Op 14 januari 2021 heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJEU) uitgesproken dat er geen terugkeerbesluit mag worden opgelegd aan een amv voordat grondig is onderzocht ofer adequate opvang in het land van herkomst aanwezig is. Dit om “grote onzekerheid met betrekking tot de wettelijke status en het toekomstperspectief van de minderjarige te voorkomen”, zoals de Staatssecretaris het in haar brief van 20 december 2021 formuleert.

Ook gaf het Hof aan dat er geen onderscheid gemaakt mag worden tussen amv’s die jonger zijn dan 15 jaar en amv’s die 15 jaar of ouder zijn bij aankomst in Nederland. Het Nederlandse speciale buitenschuld–beleid voor amv’s die jonger zijn dan 15 jaar en waarvoor geen adequate opvang in het land van herkomst aanwezig is, dient aldus ook voor amv’s van 15 jaar en ouder te gelden.

Om een invulling te geven aan deze uitspraak geeft de Staatssecretaris in haar brief van 20 december 2021 aan dat zij een vorm van uitstel van vertrek wil gaan verlenen aan amv’s zolang het onderzoek naar adequate opvang in het land van herkomst nog niet is afgerond. Voor deze vorm van uitstel van vertrek is echter een wetswijziging nodig. Omdat een wetswijziging enige tijd op zich laat wachten, zal de Staatssecretaris voor de tussenliggende periode de Vreemdelingencirculaire aanpassen, opdat voorzien wordt in het rechtmatig verblijf van deze amv’s.

Arrest BZ - HvJEU 3 juni 2021
Dat er moet worden voorzien in rechtmatig verblijf vloeit ook voort uit het arrest van het Hof van Justitie van de EU d.d. 3 juni 2021. Daaruit bleek namelijk dat lidstaten op grond van de Europese Terugkeerrichtlijn (2008/115) "verplicht zijn om een terugkeerbesluit uit te vaardigen tegen de onderdaan van een derde land die illegaal op hun grondgebied verblijft" (overweging 55). Ofwel iemand krijgt een verblijfsvergunning, ofwel iemand krijgt een terugkeerbesluit met eventueel een inreisverbod opgelegd; een "intermediaire status" is volgens het Hof niet mogelijk (wel een inreisverbod maar geen terugkeerbesluit, of geen terugkeerbesluit, maar enkel uitstel van verwijdering, zie overweging 57 en 59).
Voor amv’s betekent dat dus dat aan hen rechtmatig verblijf moet worden toegekend als en zolang er geen terugkeerbesluit is genomen.

Zekerheid?
Volgens de Staatssecretaris geeft het aangepast beleid de amv zekerheid over diens wettelijke status en diens toekomstperspectief, namelijk: terugkeer. Toepassing van een vorm van uitstel van vertrek geeft echter allerminst zekerheid aan de amv. Gedurende het uitstel van vertrek wordt immers nog onderzoek gedaan naar of er adequate opvang voor de amv aanwezig is in het land van herkomst. Mocht dit onderzoek uitwijzen dat er wel adequate opvang aanwezig is, dan zal de amv moeten terugkeren en de Staatssecretaris zal dit dan moeten effectueren. Indien het onderzoek oplevert dat er geen adequate opvang aanwezig is, dan zal de amv, in ieder geval vooralsnog, mogen blijven. De Staatssecretaris geeft in haar brief aan de Kamer echter in het geheel niet aan wat de uiteindelijke gevolgen voor de betreffende amv dan zullen zijn. Zal deze, net als amv’s die jonger zijn dan 15 jaar, in zo’n geval een speciale buitenschuld-vergunning voor amv’s krijgen, of zal deze, na de 18^e verjaardag alsnog met lege handen staan en terug moeten keren?

De opmerking van de Staatssecretaris dat het toekomstperspectief van de amv altijd terugkeer is, lijkt te wijzen op het laatste. In dat geval had de Staatssecretaris nu al kunnen aangeven dat de speciale buitenschuld–vergunning voor amv’s zal verdwijnen, maar dat doet ze niet. Ze geeft echter ook niet aan dat de speciale buitenschuld-vergunning voor alle amv’s (ongeacht leeftijd) zal gaan gelden. En wat gebeurt er in de situatie dat het onderzoek naar adequate opvang pas wordt afgerond nadat de amv inmiddels 18 jaar geworden is?

Kortom: alleen een vorm van uitstel van vertrek verlenen geeft de amv géén zekerheid over diens toekomst. Om tegemoet te komen aan de uitspraak van het Hof van Justitie zal er tegelijkertijd beleid moeten komen over wat te doen in de situatie dat het onderzoek oplevert dat er géén adequate opvang aanwezig is voor de amv in het land van herkomst, en wat dan de gevolgen zijn voor de amv. Ook zal er beleid moeten komen voor de situatie dat het onderzoek pas kan worden afgerond nadat de amv 18 jaar geworden is.